درباره ساز کمانچه : از سازی به نام رباب میاید که ریشه ی ساز رباب نیز به استان سیستان و بلوچستان باز میگردد. رباب نیز در در قدیم یک شکل کروی داشت و مانند کمانچه به کمک یک آرشه که در آن دوران به آن کمانه می گفتند، نواخته می شد. این ساز نیز مانند بسیاری از سازهای ایرانی مشخص نیست که دقیقاً توسط چه کسی برای اولین بار ابداع شده است.
در چند دهه اخیر، سازهای جدیدی با بهرهگیری از سازهای زهی غربی ساخته شدهاند که جای خود را در موسیقی شهری ایران باز کردهاند.
از جمله میتوان به ساخت انواع کمانچه آلتو و کمانچه باس اشاره کرد که همگی صدایی بم تر از کمانچه معمولی دارند.
کمانچه آلتو دو و نیم پرده و کمانچه باس یک هنگام کامل (Octave) بمتر از کمانچه معمولی صدا میدهند.
شکل و شمایل کمانچه
کاسه ساز، کروی و توخالی و معمولاً از جنس چوب توت است که به صورت ترکهای یعنی تکههای باریک چوب که در کنار هم چسبانده شده ساخته میشود و مقطع نسبتاً کوچکی از آن در جلو به دهانهای مربوط است و روی دهانه پوست کشیده شده و بر روی پوست، خرکی تقریباً شبیه به خرک تار و نه کاملاً عمود بر سیمها قرار گرفتهاست.
دستهٔ ساز، لولهای تو پر است و بهطور نامحسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شدهاست. انتهای بالایی این لوله؛ توخالی و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبهٔ گوشیها را مییابد. دسته فاقد پرده میباشد و سر ساز متشکل است از جعبهٔ گوشیها که در دو طرف آن هر یک دو گوشی کار گذاشته شده و یک قبه که در بالای جعبه قرار گرفتهاست. طول ساز تا سر قبه حدود ۸۰ سانتیمتر است.
این ساز جزو دسته سازهای زهی کششی است و دارای ۴ سیم میباشد. کمانچه در زمان قدیم تنها سه سیم داشته و پس از ورود ویولن به ایران به تقلید از آن یک سیم به آن افزوده شدهاست. این سیمها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش میباشد و میتواند آواهای گوناگون بسیاری را برآرد.
نواختن کمانچه
نوازنده در حالت نشسته پایهٔ کمانچه را روی زمین یا صندلی یا زانو قرار میدهد و به وسیله آرشه (در پارسی کمانه) آن را مینوازد.
ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود میچرخد و همین عمل تماس آرشه با سیمها را آسانتر میکند. نوازنده ساز را بهطور قائم در دست چپ میگیرد و انگشتان همان دست را روی دسته بر روی سیمها
میلغزاند و آرشه را با دست راست به روی سیمها میکشد.
مشاوره برای خرید و آموزش ساز کمانچه
کوک کمانچه
برای نواختن کمانچه از کوک های مختلف و متنوعی بکار میرود. پس از ورود ویولُن به ایران، کوک کمانچه نیز همانند کوک ساز ویولُن شد؛ یعنی به ترتیب سیم ها باید صدای می، لا، رِ، سُل بدهند. البته کوک های دیگری نیز مانند ” رِ لا رِ سُل “، ” می لا رِ لا “، ” می لا می لا ” و … وجود دارد که در قطعات و موسیقی های مختلف، از این کوک ها استفاده میکنند.
نگه داری از کمانچه
ساز کمانچه مانند بسیاری از سازهای ایرانی و برخی از سازهای غربی، به رطوبت زیاد حساسیت دارد؛ در نتیجه تا حد امکان سازتان از رطوبت دور کنید.
مراقب آسیب های فیزیکی باشید که بدنه ی سازتان دچار خط و خش و شکستگی نشود؛ زیرا در صورت شکستگی، ممکن است به صدای ساز لطمه وارد شود و یا اگر قصد فروش سازتان را داشته باشید، بخاطر سالم نبودن چوب ساز، قیمت آن اُفت شدیدی میکند.
برای سازتان، هاردکِیس مناسب و محکم تهیه کنید؛ بهتر است در داخل هاردکِیس چند بسته پَد رطوبت گیر قرار دهید.
