درباره ساز داربوکا : دارابوکا، یا طبل جام بیشتر در موسیقی سنتی مصر استفاده می شود، جایی که آن را نماد ملی موسیقی شعبی مصر می دانند. این ساز همچنین در موسیقی سنتی از غرب آسیا، شمال آفریقا، جنوب آسیا و شرق اروپا برجسته شده است. ریشه اصطلاح داربوکا احتمالاً در کلمه عربی «دَرَبَ» (ضربه زدن) نهفته است.

نام‌های دیگر داربوکا:

گابلت درام ( Goblet Drum )

چَلیس درام ( Chalise Drum )

تارابوکا ( Tarabuca )

دِبوکا ( Debuca )

دومبِک ( Dumbec )

تبلا ( Tabla )

طبل جام یا داربوکا هزاران سال است که وجود داشته و در فرهنگ های بین النهرین و مصر باستان استفاده می شده است. آنها همچنین از سال 1100 قبل از میلاد در بابل و سومر دیده شدند. در سولاوسی، طبل های جام بزرگ به عنوان ابزار معبد استفاده می شود و هنگام نواختن روی زمین قرار می گیرد، که ممکن است نشان دهنده استفاده قدیمی از طبل باشد.

طبل های جام شرقی و آفریقای شمالی زیر بازو یا روی پای نوازنده می نوازند، با لمس بسیار سبک تر و ضربات کاملاً متفاوت (گاهی شامل غلت زدن یا ریتم های سریع با نوک انگشتان) با طبل های دستی مانند djembe، یافت می شود. در غرب آفریقا دو نوع اصلی دارابوکا وجود دارد. سبک مصری، داربوکا، به عنوان طبلا نیز شناخته می شود و بسیار محبوب است. لبه های گرد در اطراف سر دارد، در حالی که سبک ترکی لبه سر را آشکار می کند. لبه آشکار اجازه دسترسی نزدیک‌تر به سر را می‌دهد تا بتوان تکنیک‌های کوبیدن انگشت را انجام داد، اما لبه سخت از رول‌های سریع ممکن با سبک مصری جلوگیری می‌کند.

در ایران به ساز داربوکا، تمپو هم می گویند و این اسم گذاری بر حسب تکرار زیاد این واژه اتفاق افتاده و یکی از دلایل آن این است که از زمانی که یادمان است کلمه تمپو عربی را شنیده ایم و این خود گویای ماجراست. این ساز خوش صدا و جذاب بیشتر در نواحی جنوبی ایران استفاده می شود و البته در موسیقی تلفیقی هم که این روزها جایگاه ویژه ای بین هواداران موسیقی پیدا کرده است استفاده می شود.

کاربرد این ساز معمولا در موسیقی فلکلوریک بیشتر است. البته در موسیقی‌های تلفیقی نیز کاربرد دارد، اما نقش اساسی آن در موسیقی نواحی جنوب ایران یا به اصطلاح «بندری» بیشتر محسوس است. با اینکه شکل ظاهری‌اش بسیار شبیه به تنبک است، ولی شیوه‌ی نواختن و رنگ صدایش کاملاً متفاوت است. در بنادر و جزایر هرمزگان تمپو همراهی کننده‌ی عود، آواز و چند ساز کوبه‌ای دیگر است. در هرمزگان هم تمپوی سفالی و هم تمپوی فلزی متداول‌اند و رپرتوار گروه‌هایی که تمپو در آن‌ها حضور دارد بیشتر موسیقی عربی و گاه نیز موسیقی بومی هرمزگان است.

در برخی موارد از سفال و سرامیک  برای ساخت این ساز استفاده می شود که جنس پوست آن طبیعی است. نوع سفالی و سرامیکی آن دارای پوست ماهی و بز است. پوست‌های بسیار متنوعی برای داربوکا وجود دارد که هر کدام رنگ صدایی خاص خود را ایجاد می‌کنند. از آن جمله می‌توان به پوست‌های مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو و پوست‌های طبیعی همچون، پوست ماهی (فیش اسکین) و پوست بز اشاره کرد. پوست شفاف از جنس پلاستیک است و رایج‌ترین نوع پوست داربوکا در بازار محسوب می‌شود. بسیاری از نوازندگانی که به موسیقی عربی و موسیقی رقص علاقه دارند این پوست را ترجیح می‌دهند.

دارابوکا را می توان در حالی که زیر یک بازو نگه داشته است (معمولاً بازوی غیر غالب) یا با قرار دادن آن به پهلو روی دامن (با سر به سمت زانوهای نوازنده) در حالی که نشسته است نواخت. برخی از طبل‌ها نیز با پایه‌های تسمه ساخته می‌شوند، بنابراین ممکن است درام روی شانه آویزان شود تا نواختن در حالت ایستاده یا رقصیدن تسهیل شود. در حالی که به آرامی با نوک انگشتان و کف دست پخش می شود، صدایی طنین دار و کم دوام تولید می کند. برخی از بازیکنان مشت های خود را به داخل و خارج از زنگ حرکت می دهند تا لحن را تغییر دهند. برخی از نوازندگان نیز دست های خود را روی سطح درام قرار می دهند تا صدایی خاموش تولید شود. ریتم‌های مختلفی وجود دارد (به ریتم‌های دمبک مراجعه کنید) که اساس سبک‌های موسیقی و رقص فولکلور و مدرن خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.

داربوکا یا تمپو ایرانی اگر چه ساز فارسی و ایرانی نیست ولی علاقمندان زیادی بین ایرانیان دارد. این ساز  که اصالتش به خاورمیانه برمی گردد در بین فرهنگ اعراب و ترک ها طرفداران زیادی دارد. شکل ظاهری ساز در هر دو فرهنگ به یک صورت است.

در واقع فرق در نواختن ساز است که در سبک های عربی و ترکی تفاوت عمده این ساز در ضربات انگشتان و روش های نوازندگی است. این ساز معمولا همراه با رقص بخش جدا ناشدنی از موسیقی عربی و ترکی است. داربوکا در موسیقی عربی طبله یا دربوکه نامیده می شود که عموما با رقص همراه است و بخشی از موسیقی بزمی و شاد اعراب است. در موسیقی ترکی دارای نام هایی چون همچون داربوکا و دمبک است. تکنیک های نوازندگی پیچیده که توسط انگشتان در موسیقی ترکی بکار برده می شود این ساز را به ساز کاملی در موسیقی ترکی تبدیل کرده است.

آموزشگاه موسیقی نوای دانش

درباره ساز داربوکا